Basiliek van de Heilige Nicolaas

Aan de Prins Hendrikkade tegenover Amsterdam Centraal ligt de 19e eeuwse Basiliek van de Heilige Nicolaas. De kerk, die officieel Heilige Nicolaas binnen de Veste heet werd gebouwd in 1884 – 1887 naar een ontwerp van Adrianus Bleijs. De basiliek werd in de loop der jaren ingebouwd tussen hotels, woningen en andere bouwwerken, maar het is nog steeds een van de meest opvallende en in het oogspringende gebouwen aan het Stationsplein.

Patroonheilige van Amsterdam

Er zijn meerdere kerken in de stad aan de patroonheilige geweid. Zo heette de huidige Oude Kerk ook Sint Nicolaaskerk en de schuilkerk die tegenwoordig bekend is als Ons Lieve Heer op Solder was aan de heilige Nicolaas geweid. De van oorsprong Griekse bisschop uit de 4e eeuw wordt gezien als beschermheer van prostituees, moordenaars, dieven, kinderen, kooplieden en zeelui. De verbinding met Amsterdam, handelsstad in hart en nieren is min of meer logisch.

Tijdens de alteratie veranderde de voornaamste religie in Amsterdam naar het Protestantisme. De Katholieke kerken werden overgenomen en gebruikt voor de Protestantse eredienst. De intolerantie tegen het Katholieke geloof nam toe en Katholieken werden gedwongen om de heilige mis in zogenaamde schuilkerken te houden.

Nieuwe Katholieke kerken

Langzaam aan komt er weer wat meer tolerantie en vanaf het begin van de 19e eeuw worden er in Amsterdam nieuwe Katholieke kerken gebouwd. De Basiliek van de Heilige Nicolaas is de grootste. De keuze voor de locatie laat zien dat er sprake is van hernieuwde religieuze tolerantie in de stad. De basiliek werd in dezelfde periode als de Beurs van Berlage en het Centraal Station gebouwd.

De basiliek heeft schitterende neobarokke en neorenaissance elementen. Wat opvallend is, omdat ten tijde van de bouw voornamelijk gebruik werd gemaakt van de neogotische stijl. De 58 meter hoge koepel is wellicht het meest opmerkelijke onderdeel van de basiliek. De koepel bestaat uit 2 delen, waarvan het binnenste gedeelte versierd is met een sterrenhemel die in glas en lood is uitgevoerd. Buiten op de gevel prijkt het beeld van Sint Nicolaas.

Binnen werd het interieur vormgegeven door kunstenaars als Pierre Elysee van den Bossche, Jan Dunselman en Jan Dibbets. In 1999 werd een jarenlange en kostbare restauratie van zowel het interieur als het exterieur voltooid. Er worden Katholieke missen in het Nederlands en Spaans gegeven en elke zaterdag wordt een Anglicaanse vesper gezongen door een van de kerkkoren.

Mirakel van Amsterdam

In 2012 werd de kerk tijdens het 125-jarige bestaan door mgr. Punt verheven tot basiliek. De devotie rond het Mirakel van Amsterdam op 15 maart 1345 ligt hieraan ten grondslag. Een stervende man had een hostie uitgespuugd in de Kalverstraat. De hostie werd tesamen met het braaksel in een haardvuur verbrand, maar de volgende ochtend werd dezelfde hostie ongeschonden terug gevonden. Elk jaar wordt het Mirakel met een stille omgang door de Kalverstraat herdacht.

De basiliek van de Heilige Nicolaas is een rustpunt in het drukke dagelijkse leven.